Ιστορία Λαογραφία της Καπνοσύριγγας
Στο πέρασμα των χρόνων για αρκετούς λαούς το κάπνισμα της καπνοσύριγγας αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού τους.
Η συνήθεια της απόλαυσης του καπνίσματος έρχεται 1500 χρόνια πριν ο Κολόμβος ανακαλύψει την Αμερική και τον καπνό από τους Κέλτες που κάπνιζαν αρωματικά βότανα σε σιδερένιες ή πήλινες καπνοσύριγγες .
Οι πρώτες ευρωπαϊκές καπνοσύριγγες ήταν έως τα τέλη του 18ου αιώνα φτιαγμένες από πηλό(Αγγλία), πορσελάνη, ασήμι και οστρακίτη. Ήταν περίτεχνες, πραγματικά καλλιτεχνήματα και ήταν επίσης μεγάλες σε μέγεθος.
Τα υλικά κατασκευής μιας καπνοσύριγγας διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Στην Γαλλία, στην Αυστρία, και στην Γερμανία χρησιμοποιούσαν καπνοσύριγγες πορσελάνινες και ζωγραφισμένες.
Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία υπήρχαν καπνοσύριγγες από ένυδρο πυριτικό μαγνήσιο, σκαλιστές που απεικόνιζαν πρόσωπα, ξύλινες, μεταλλικές και τέλος γινόταν χρήση των ναργιλέδων.
Στην εποχή του ήρωα Sherlock Holms άρχισαν να εμφανίζονται οι καπνοσύριγγες από κολοκύθα,σήμα κατατεθέν του δαιμόνιου ντεντέκτιβ.
Υλικά κατασκευής της Καπνοσύρριγας
- Καλαμπόκι: Η καπνοσύριγγα από καλαμπόκι είναι αμερικάνικης επινοήσεως. Από κούφιο καλαμπόκι ειδικής ποικιλίας πολύ φθηνές και συνήθως μιας χρήσης.
- Σήπιο (Ένυδρο πυριτικό μαγνήσιο, meerschaum): Παράγεται από απολιθωμένα όστρακα μικρών θαλάσσιων οργανισμών που βρίσκονται στον πυθμένα των ωκεανών.
- Καλαμπάς: Κολοκύθα νοτίου Αφρικής η οποία μοιάζει ειδικά διαμορφωμένη για καπνοσύριγγες. Το σχήμα διαμορφώνεται εφαρμόζοντας βάρος στο κοτσάνι και αναγκάζοντας το να πάρει μια ελαφριά κλήση. Προσφέρει από τα δροσερότερα και στεγνότερα καπνίσματα. Είναι αρκετά ακριβές καπνοσύριγγες.
- Πηλός. : Ήταν πολύ δημοφιλής στην Αγγλία και στην κεντρική Ευρώπη πριν την ανακάλυψη του ρεικιού. Είναι δύσχρηστες καπνοσύριγγες και χαμηλής ποιότητας.
- Ναργιλές : Είναι συσκευή καπνίσματος ασιατικής προέλευσης στην οποία ο εισπνεόμενος καπνός φιλτράρεται προηγουμένως σε νερό. Η ονομασία του προέρχεται από την περσική λέξη «ναργκιούλ» (είδος ινδικής καρύδας).
- Ρείκι (Erica Arborea) Το ρείκι ήρθε στην επικαιρότητα στο τέλος του 18ου αιώνα κατά μια εκδοχή από ένα Γάλλο επισκέπτη της Κορσικής ο οποίος όταν έσπασε η καπνοσύριγγα του από οστρακίτη ζήτησε να του φτιάξουν μια από ρίζα ρεικιού. Η καταλληλότερη ηλικία ρίζας για την κατασκευή πίπας είναι 80-100 έτη αλλά συνήθως χρησιμοποιούνται ρίζες με ηλικία 40-50 ετών.
Από τη χρήση του ρεικιού σαν υλικό κατασκευής, επικράτησε η άποψη ότι είναι το πιο γευστικό υλικό που αναδεικνύει τα αρώματα του καπνού και συνεπώς το πιο ενδεδειγμένο.
Το ρείκι μεγαλώνει σε αρκετές περιοχές του κόσμου. Εκείνο το οποίο χρησιμοποιείται στη κατασκευή της καπνοσύριγγας προέρχεται κυρίως από περιοχές γύρω από τη μεσόγειο θάλασσα. Σε κομμάτια της Ισπανίας, Ιταλίας, Ελλάδας, της Βόρειας Αφρικής.
Συγκεκριμένα η Ελλάδα διαθέτει από τα καλύτερα δάση σε ρείκι στον κόσμο, αναπτύσσοντας μια τεχνογνωσία στην επεξεργασία του.
Ανάλογα με την περιοχή από την οποία προέρχεται η ρίζα είναι καλής ή κακής ποιότητας ή μέτριας. Ρίζες από την Γαλλία και την Ισπανία είναι κατώτερης ποιότητας από αυτές της Κορσικής. Οι ιταλικές και ελληνικές είναι είτε πολύ καλής ποιότητας είτε πολύ κακής, ενώ οι Αλγερινές θεωρούνται καλές για φθηνές πίπες.
Επεξεργασία Ρείκι
Οι τρεις κύριες μέθοδοι ξήρανσης που χρησιμοποιούνται είναι η ξήρανση σε τεχνητό ξηραντήριο, φυσική ξήρανση και η ξήρανση με έλαια.
- Ξήρανση σε τεχνητό ξηραντήριο: Είναι ένα γρήγορος τρόπος ξήρανσης ελέγχου θερμότητας ο οποίος επισπεύδει τη διαδικασία ξήρανσης όπου απαιτούνται μερικές βδομάδες αντί για χρόνια που απαιτούνται κατά την φυσική ξήρανση.
- Φυσική ξήρανση: Είναι η διαδικασία η οποία έχει ξεκινήσει από το κοπτήριο και συνεχίζεται από τον κατασκευαστή. Είναι μια χρονοβόρα και με μεγάλο κόστος μέθοδος που απαιτεί μεγάλα αποθέματα κομματιών καθώς για να ξεραθούν και να χρησιμοποιηθούν χρειάζονται χρόνια. Η συγκεκριμένη ξήρανση διαρκεί από 3 έως 5 χρόνια και εξαρτάται από τον τύπο της ρίζας καθώς επίσης και από το χώρο φυσικής ξήρανσης.
- Ξήρανση ελαίων: Η συγκεκριμένη μέθοδος δημιουργήθηκε από τον Alfred Dunhill σαν ένας τρόπος για μείωση του χρόνου ξήρανσης.
ΣΤΑΔΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΚΑΠΝΟΣΥΡΙΓΓΑΣ ΑΠΟ ΡΙΖΑ ΡΕΙΚΙΟΥ
Όταν συλλεχθούν οι ρίζες αποθηκεύονται σκεπασμένες και βρέχονται συνεχώς. Στη συνέχεια βράζονται για 24 ώρες και μετά κόβονται σε κύβους από τα οποία θα φτιαχτεί η καπνοσύριγγα.
Αμέσως μετά το κόψιμο, ακολουθεί η διαλογή των μεγεθών και ποιότητας. Κατά την διάρκεια αυτών των εργασιών οι κύβοι βρέχονται συνεχώς με άφθονο νερό. Στην συνέχεια, αποθηκεύονται σε κλειστούς, καλά αεριζόμενους χώρους για 6 μήνες έως 1 χρόνο. Επόμενο στάδιο είναι η διαλογή μεγέθους και το δεύτερο στάδιο ποιοτικής διαλογής. Εδώ οι κύβοι χωρίζονται ανάλογα με το μέγεθός τους για την κατασκευή καπνοσυριγγών συγκεκριμένου σχήματος.
Θερμαντική ιδιότητα του ξύλου(Ρείκι)
Κατά την διάρκεια του καπνίσματος είναι ιδιαίτερα σημαντική η συμπεριφορά του δοχείου καπνίσματος στις θερμοκρασίες που αναπτύσσονται στο εσωτερικό του. Δοχείο καπνίσματος είναι ο χώρος που γίνεται η καύση του καπνού. Το ξύλο είναι οργανικό υλικό η δομή του οποίου αποτελείται από ίνες. Η θερμοκρασιακή φόρτιση προκαλεί διαστολές στις ίνες του ξύλου. Το ξύλο έχει ένα ορισμένο όριο μέχρι το οποίο μπορεί να διαστέλλεται θερμικά και αυτό είναι για 20 έως 60 °C .
Όταν η καπνοσύριγγα καπνίζεται, στο δοχείο του καπνού αναπτύσσονται υψηλές θερμοκρασίες οι οποίες ξεπερνούν τους 140 °C με αποτέλεσμα να προκαλούνται θερμικές διαστολές στο υλικό.
Μεγάλο μέρος της θερμικής ενέργειας που παράγεται λόγω της καύσης μέσα στο δοχείο καπνού μετατρέπεται σε εσωτερική ενέργεια του ξύλου και προκαλεί την διαστολή του. Το υπόλοιπο μέρος της θερμικής ενέργειας αποβάλλεται στο περιβάλλον ή παρασέρνεται από την ροή του καπνού.
Την καπνοσύριγγα δεν την καπνίζουμε συνέχεια. Την αφήνουμε να σβήσει και την ξανά-ανάβουμε. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το ξύλο να «ξεκουράζεται» και να επανέρχεται στην αρχική του κατάσταση. Κατά το τέλος του καπνίσματος η καπνοσύριγγα έχει διασταλεί και συσταλεί αρκετές φορές. Μολονότι μπορεί να φαίνεται κρύα εξωτερικά, η μικροδομή του ξύλου δεν έχει την αρχική της μορφή και διατηρεί παραμένουσες παραμορφώσεις λόγω της θερμικής φόρτισης. Έτσι αν επαναληφθεί το κάπνισμα σε σύντομο χρονικό διάστημα χωρίς το ξύλο να επανέλθει στην αρχική του μορφή το ξύλο δεν μπορεί να απορροφήσει θερμότητα.
Άρα ο καπνιστής δεν πρέπει να καπνίζει μόνο μία καπνοσύριγγα αλλά πολλές και να αφήνει τις καπνοσύριγγες του αχρησιμοποίητες όσο το δυνατό περισσότερο χρόνο έτσι ώστε να ξεκουράζονται και να αποβάλλουν τις θερμικές φορτίσεις που έχουν υποστεί. Γενικά μετά από 24 ώρες έχουν επανέλθει οι περισσότερες θερμικές παραμορφώσεις του ξύλου και η καπνοσύριγγα βρίσκεται στην κατάλληλη κατάσταση για να καπνιστεί εκ νέου. Επειδή το ξύλο είναι ζωντανό υλικό απαιτεί (κατά το δυνατόν) μικρές φορτίσεις. Μία καπνοσύριγγα είναι δυνατό να καταστραφεί άμα την καπνίζουμε συνέχεια γιατί μπορεί οι θερμικές τάσεις να υπερβούν το όριο ελαστικότητας του υλικού και το υλικό να μην μπορεί να επανέλθει. Στην πράξη καπνίζουμε μία καπνοσύριγγα από ένα έως τρία γεμίσματα την ημέρα και την αφήνουμε να «ξεκουραστεί» αφήνοντας την χωρίς να την καπνίσουμε.
Πηγή: Avramopoulos, A. and Gavriil, D., 2009. [online] Wfdt.teilar.gr.
